Λίμνη Βόλβη, ψαρέματα και ιχθυοπανίδα

Του Σωτήρη Καράμπελα

Η λίμνη Βόλβη, βρίσκεται στον Νομό Θεσσαλονίκης ανατολικά από την πόλη της Θεσσαλονίκης σε απόσταση 35 χλμ. και 8 χλμ. δυτικά από την θάλασσα του Στρυμονικού κόλπου, στη λεκάνη της Μυγδονίας, στον Δήμο Βόλβης. Αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας και είναι διατεταγμένη σε σειρά με την λίμνη Κορώνεια σε απόσταση 11,5 χλμ. από αυτήν. Μαζί οι δυο λίμνες σύμφωνα με τη συνθήκη Ραμσάρ αποτελούν υγρότοπο διεθνούς σημασίας με την ονομασία «Λίμνες Κορώνεια - Βόλβη». Από τη βόρεια πλευρά της περνάει η νέα Εγνατία οδός (ενώ η παλιά εθνική οδός διέτρεχε την νότια πλευρά της), και στα ανατολικά της ο Ρήχειος ποταμός, ο οποίος λειτουργεί και ως υπερχείληση της λίμνης δια μέσω των στενών της Ρεντίνας προς τον Στρυμωνικό κόλπο. Η λίμνη Βόλβη έχει σχήμα επίμηκες με διεύθυνση από ανατολή προς δύση ή και το αντίστροφο. Το μέσο μήκος της είναι 19,5 χλμ. και το μέσο πλάτος της 3,4 χλμ. Η επιφάνεια της λίμνης, για μέση στάθμη 37 μέτρα, έχει έκταση 70,8 τετ. χλμ. αντιστοιχώντας σε συνολικό μήκος οχθογραμμής 54,4 χλμ. Στοιχείο που την καθιστά τη μεγαλύτερη λίμνη της Μακεδονίας και τη δεύτερη μεγαλύτερη της Ελλάδας με μέγιστο βάθος 36-37 μέτρα.
Θεωρειτε οτι βρισκετε σε σταθερη οικολογικη κατασταση.ειναι ευτροφη λιμνη ,επηρεαζετε απο τις εκλπυσεις καλλιεργειων και απο την ασυνειδητη,παρανομη και σποραδικη απορριψη αστικων λυματων εντος της!
Ο ποταμος ρηχιος διαρρεει τα στενα μεταξυ των ορεων κερδυλλιον και χολωμοντα σχηματιζοντας τα γνωστα Μακεδονικα Τεμπη,με το ιδαιτερου καλλους αισθητικο δασος της ρεντινας.ο Ρηχιος αποτελει την υδατινη επικοινωνια μεταξυ λιμνης βολβης και του στρυμονικου κολπου,τα πλεοναζοντα νερα της λιμνης αδειαζουν στην θαλλασα επιτρεποντας την ανοδο ψαριων στην λιμνη!
Η περιοχη λογω της υψηλης οικολογικης αξιας ,εχει χαρακτηριστει συμφωνα με διεθνεις και εθνικες διαταξεις ως
1) Υγροτοπος Διεθνους Σημασιας
2)Ζωνη Ειδικης Προστασιας
3) Τοπος Κοινοτικης Σημασιας
4)Καταφυγιο Αγριας Φυσης
5) Εθνικο Παρκο  

Το επικεντρο της οικονομικης δραστηριοτητας των κατοικων ολων των παραλιμνιων οικισμων της λιμνης ηταν η ενασχοληση με την επα;γγελματικη αλιεια μεχρι και το τελος της δεκαετιας του 1980 .Οι λιμνη αυτο στο χρονικο αυτο διαστημα ηταν το επικεντρο της οικονιμικης και κοινωνικης ζωης και παραλληλα διαμορφωσαν τις διατροφικες συνηθειες μιας ευρητερης περιοχης.

 Η λιμνη βολβη την δεκαετια 60-70 ειχε κατα μεσο ορο παραγωγες της ταξης των 500 τονων αλιευματα ,ανα ετος με την συμμετοχη στην συνθεση της αλιευτικης της παραγωγης 9 ειδων ψαριων (γριβαδι,λεστι,σιρκο,τσιρωνι,λιπαρια,χελι,περκι ,τουρνα,τυλιναρι)!  Η τουρνα εξαφανιστηκε το 2006-2007 με αποτελεσμα η απουσια ενος ιχθυοφαγου ψαριου να φερει την αυξηση πλακτοφαγων ειδων ,παιζοντας σημαντικο ρολο στον καθορισμο της συνθεσης,αφθονιας βιομαζας της ζωοπλαγκτικης κοινωνιας !

                                                         ΑΛΙΕΥΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

1 ) Τ διχτυα απλαδια η μανωμενα αναλογα τον τροπο ψαρεματος.Τα απλαδια εχουν μονο φελλο διχτυου ψαρευουν επιφανεια η σε ενδιθαμεσο βαθος.

Τα μανωμενα εχουν φυλλα παραλληλα με μεγαλα ματια που περιβαλει το ενα το αλλο διχτυ με μικροτερα ματια και μεγαλυτερο υψος ! 

2) Το νταουλι ,ειναι παγιδα που αποτελειτε απο κυκλικα μεταλλικα πλαισια που περιβαλλονται απο κυλινδρικο διχτυ με συνηθη διαμετρο πανω απο 50 εκατ ψαρευει χελια και γουλιανους  

3) το παραγαδι στην λιμνη αποτελειτε εξ ολοκληροιυ απο νημα ενω τα αγκιστρια που χρησιμοποιουν δεν εχουν καμμια σχεση με τα κοινα αγκιστρια! 

                                                    ΤΟ ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ

                                            ΤΟ ΠΑΡΑΓΑΔΙ!

                                      ΙΧΘΥΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ

Η λίμνη Βόλβη διαθέτει πλούσια ιχθυοπανίδα,Στην περιοχη έχουν καταγραφεί 336 είδη φυτών , από τα οποία τα 13 θεωρούνται εξαιρετικά σπάνια, 19 είδη αμφιβίων και ερπετών, 34 είδη θηλαστικών ενω περιλαμβάνει 24 είδη ψαριών, ιδιαίτερα σπάνια είναι τα ψάρια γκελάρτσα και λακόψαρο ή τυλινάρι. Ο βασιλιάς της όμως είναι το γριβάδι, κι ακολουθούν η πέρκα (πρικί), το λεστί, η τούρνα, η πεταλούδα, το χέλι κ.ά. Στην περιοχή υπάρχουν 245 είδη πτηνών[ μεταξύ αυτών και πολλά αποδημητικά. Στη νότια πλευρά της λίμνης υπάρχει το μοναδικής οικολογικής αξίας παραλίμνιο δάσος της Απολλωνίας. Η λίμνη Βόλβη είναι ένας από τους 11 ελληνικούς υγροτόπους που προστατεύονται από τη συνθήκη Ραμσάρ! 

      

                                   

                                        

         Στην λιμνη βολβη υπαρχουν 24 ειδη ψαριων στην συνεχεια θα αναλυσουμε τα κυριοτερα ειδη

1) ΕΠΙΠΣΤΗΜΟΝΙΝΟ ΟΝΟΜΑ ( cyprinus carpio linnaeus )
KOINH ONOMAΣΙΑ ( γριβαδι ,σαζανι)

Μεγιστο μηκος 110 cm , μεγιστο βαρος 40 κιλα , μεγιστη ηλικια 38 χρονια

μυωδες ψαρι με μεγαλο κεφαλι ,σαρκωδες στομα ,με δυο ζευγη μουστακια και λεπια μεγαλα .ζει σε γλυκα νερα στα κατωτερα στρωματα ποταμων ,λιμνων και ελων ! κινειτε αργα στο βυθο ,σαπανια στην μεση της στηλης του νερου ! ανεχετε θερμοκρασιες απο 4 εως 30 βαθμους και με μικρες πυκνοτητες νερου!τρεφετε με θρυμματα που μπορει να περιλαμβανουν ζωικους η φυρικους οργανισμους και προνυμφες εντομων ! 

Αξιζει να σημειωθει οτι το καλοκαιρι του 2015 στην λιμνη βολβη πιαστηκε σε 80 αρι διχτυ μεγεθος 64 κιλων ,1,44 μηκος το ειδος ασημοκυπρινου το προηγουμενο ρεκορ για την λιμνη ηταν 50 κιλων! 

2) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΟΝΟΜΑ ( esox lusius )
ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ( τουρνα, λουτσος των γλυκων νερων )

Μεγιστο βαρος 28 κιλα ,μεγιστη ηλικια 30 ετη !

σχημα κυλινδρικο ,μακρυ ! χρωμα πρασινο της ελιας ,κοιλια κιντρινο μεχρι ασπρο ,πλευρικα ανοιχτοχρωμες κηλιδες η ριγες ,σκουρες κηλιδες στα πτερυγια ,το ραχιαιο και το εδρικο πτερυγιο βρισκονται σχεδον αντικρυστα και προς τα πισω ,ρυγχος πλατυ σαν παπιας ,μεγαλο στομα με κοφτερα δοντια !  

Ζει σε βαθη απο 1-5 μετρα σε ρυακια ποταμια ,προτιμα καθαρες λιμνες με υδροβια βλαστηση ! ειναι μοναχικο ψαρι ενω παρουσιαζει τασεις κανιβαλισμου! τρεφετε με ψαρια ,βατραχια ενω δεν δισταζει να επιτεθει και σε υδροβια πουλια!

3) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΟΝΟΜΑ (perco fluviatilis)
KOIΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ (περκι)

Μεγιστο βαρος 4 κιλα ,μεγιστη ηλικια 22 ετη ! σωμα συμπιεσμενο πλευρικα με μια μικρη καμπουρα ,πρασινωπο-κτρινο με 5 εως 9 καθετες ραβδωσεις καστανου χρωματος πλευρικα.το πρωτο ραχιαιο πτερυγιο ειναι γκρι και στο τελος του εχει μεγαλη μαυρη κηλιδα ,το δευτερο ειναι πρασινωπο-κιτρινο ,τα θωρακικα πτερυγια ειναι κιτρινα και ολα τα αλλα κοκκινα,το στομα του ειναι στρογγυλεμενο ,το πρωτο ραχιαιο βρισκετε πιο ψηλα απο το πρωτο ! 

Ειναι ημερησιος κυνηγος ,τρεφετε με μικροψαρα και εντομα! το 2006 εξαφανιστηκε απο την λιμνη ,ομως μετα απο την ληψη διαχειριστικων μετρων ο πλυθυσμος εχει αυξηθει σημαντικα στην αλιευτικη παραγωγη της βολβης !

4)ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΟΝΟΜΑ (abramis brama)
ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ( λεστι)

Μεγιστο βαρος 6 κιλα ,μεγιστη ηλικια 23 ετη ,σωμα ψηλο ,πλευρικα πεπιεσμενο ,εδρικο πτερυγιο διπλασιο μηκος απο το ραχιαιο! Το στομα βρισκετε χαμηλα και προεκτεινετε σαν χοανη ,χαρακτηριστικο π[ου το ξεχωριζει απο τα αλλα ειδη ,τρεφετε κυριως με προνυμφες εντομων και γεωσκουληκα!

5)ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΟΝΟΜΑ (alosa macedonica)
ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ (λιπαρια)

Το ψαρι ΛΙΠΑΡΙΑ που είναι ενδημικό της λίμνης και δεν συναντάται σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου!

Σωμα ατρακτοειδες ,πλευρικα πεπιεσμενο χρωματισμος μπλε-πρασινη ραχη ασημι πλευρα και κοιλια! χρυσαφια πλευρικη γραμμη ,εκτεινετε απο το πανω μερος του ματιου μεχρι την βαση του ανω λοβου του ουραιου πτερυγιου,το κεφαλι πλατυασμενο ,το ματι καλυπτετε απο αναπτυγμενο βλεφαρο ,ειναι μεγαλο και καλυπτει το ενα τεταρτο της κεφαλης . χαρακτηριστικο ειναι τα δοντια στα υπερωια οστα! 

Παρά το γεγονός ότι η Βόλβη επικοινωνεί με τη θάλασσα και βρίσκεται σε μικρή απόσταση από αυτήν, η λιπαριά δεν μεταναστεύει στη θάλασσα, σε αντίθεση με τα συγγενικά της είδη που είναι κατά κανόνα μεταναστευτικά.

Όσον αφορά στην προέλευση του είδους, πιστεύεται ότι κατά την περίοδο που η λίμνη Μυγδονία επικοινωνούσε με τον Στρυμονικό κόλπο, η λιπαριά είχε ήδη κατέβει από την Ποντιοκασπική Λεκάνη στο Βόρειο Αιγαίο. Δεδομένου ότι τα συγγενικά της είδη είναι ανάδρομα, είναι σχεδόν βέβαιο πως και η ίδια υπήρξε ανάδρομη, δηλαδή ανέβαινε στους ποταμούς για αναπαραγωγή. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύεται πως ανέβηκε και στον Κρανόλακκο·μέσω του οποίου η λίμνη επικοινωνούσε με τον Στρυμονικό κόλπο. Καθώς, όμως, η επικοινωνία της λίμνης Μυγδονίας με τη θάλασσα διακοπτόταν κατά περιόδους, εξαιτίας της εναλλαγής των παγετωδών και των μεσοπαγετωδών περιόδων, σε κάποια τέτοια περίοδο, η λιπαριά πρέπει να αποκλείσθηκε και έτσι αναγκάσθηκε να προσαρμοσθεί και να ζήσει ολοβιοτικά, στο κλειστό πλέον σύστημα της λίμνης.

Ως ανώτατο ηλικιακό όριο για τη λιπαριά θεωρούνται τα 10 έτη, σπάνια, ωστόσο, έχουν βρεθεί άτομα άνω των 5 - 6 ετών. Το είδος τρέφεται με ζωοπλαγκτό, αλλά κάποια από τα μεγαλύτερα άτομα έχουν τη δυνατότητα να τρέφονται και με μικρά ψάρια. Τα θηλυκά άτομα είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα αρσενικά. Αναπαραγωγικά, η λιπαριά ωριμάζει έπειτα από το πρώτο έτος της ηλικίας της και φθάνει σε μέγεθος τα 11 - 14 εκατοστά. Αναπαράγεται κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο και εναποθέτει τα αβγά της σε παράκτια νερά με βυθό, κατά προτίμηση πετρώδη ή με χονδρή άμμο. Η αναπαραγωγή της τοποθετείται, χρονικά, πολύ αργότερα σε σχέση με την περίοδο αναπαραγωγής των μεταναστευτικών συγγενικών της ειδών και λίγο αργότερα από τα μη μεταναστευτικά. Οι ανωτέρω διαφορές πιστεύεται πως προκύπτουν ως προσαρμογή σε διαφορετικές οικολογικές συνθήκες που επικρατούν στη λίμνη Βόλβη, οι οποίες αφορούν κυρίως στις θερμοκρασίες (υψηλές τιμές για μακρά περίοδο) και στη διαθέσιμη τροφή (ανάπτυξη πλαγκτού).

Τα τελευταία έτη, ο πληθυσμός της λιπαριάς στη λίμνη Βόλβη έχει αυξηθεί, ως αποτέλεσμα της χαμηλής εμπορικής της αξίας ως αλιεύματος και της υπεραλίευσης των κύριων θηρευτών της (π.χ. Perca fluviatilis, Aspius aspius, Silurus glanis). Ωστόσο, δεδομένου ότι η έκταση που καλύπτεται από τον πληθυσμό του είδους είναι εξαιρετικά περιορισμένη (αφού αντιστοιχεί στην έκταση της λίμνης Βόλβης), κάθε ενδεχόμενη μεταβολή (υποβάθμιση) της ποιότητας του ενδιαιτήματος, εξαιτίας των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων ή ακόμη και κάποιων τυχαίων γεγονότων, θα μπορούσε να αποβεί μοιραία για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του είδους.

Οι κυριότερες απειλές για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του είδους είναι η ενδεχόμενη εισαγωγή αλλόχθονων ειδών, η απόληψη υδάτων για άρδευση και το φαινόμενο του ευτροφισμού που παρατηρείται στη λίμνη. Κατά το παρελθόν, η αλιευτική δραστηριότητα στη λίμνη Βόλβη ασκούνταν ανεξέλεγκτα και η υπεραλίευση ήταν ένα συχνό φαινόμενο. Σήμερα, οι ψαράδες έχουν σχεδόν εκλείψει, με αποτέλεσμα η αλιευτική πίεση που ασκείται στους πληθυσμούς των ψαριών να είναι χαμηλή

Η λιπαριά είναι είδος ενδημικό και η εξάπλωσή της περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στη λίμνη Βόλβη στη Βόρεια Ελλάδα, καταλαμβάνοντας λιγότερα από 80 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Παλαιότερα, το είδος απαντούσε και στη λίμνη Κορώνεια·δυστυχώς, όπως η πτώση της στάθμης και οι αυξημένες θερμοκρασίες που επικράτησαν τον Αύγουστο του 1995 οδήγησαν σε μαζικούς θανάτους ψαριών που ζούσαν στη λίμνη.
Καθεστώς προστασίας

Η λιπαριά, ψάρι ενδημικό της λίμνης Βόλβης, περιλαμβάνεται στους καταλόγους της Παγκόσμιας Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), καθώς και στα Παραρτήματα ΙΙ και V της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Επίσης, προστατεύεται και από την ελληνική νομοθεσία, όσον αφορά στη διαχείριση των αλιευμάτων! 

Εξαιρετικος μεζες παστη η στα καρβουνα!

6)ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΟΝΟΜΑ(silurus glanis )

ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ( γουλιανος )

Μεγιστο βαρος 300 κιλα ,μεγιστη ηλικια 80 ετη,σωμα επιμηκες ,πλευρικα συμπιεσμενο ,κεφαλι πολυ μεγαλο και εππιπεδο σαν να ειναι συμπιεσμενο νωτοκοιλιακα ,χρωμα καφε σκουρο ,τα ματια πολυ μικρα ,η ανω γναθος εχει ενα ζευγαρι μακρυα μουστακια η κατω γναθος εχει δυο κοντα ζευγαρια ,σωμα χωρις λεπια !
Θηρευτης της νυχτας ,στηνει ενεδρες ,τρεφετε με ψαρια ,καραβιδες ,αμφιβια ,υδροβια θηλαστικα ,διαφορα ζωντανα η νεκρα ειδη ζωων και πουλιων !

7) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ (Hpophthailmichthys molitrix)
    ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ(ασημοκυπρινος )
                         

Μεγιστο βαρος  50 κιλα ,ματι μικρο ,βρισκετε χαμηλα στο κεφαλι ,δεν εχει μουστακια ,δεν εχει λεπια εισερχομενο στην λιμνη βολβη για τον περιορισμο του εκτροφισμου για να καθαριζει τις υδατοσυλλογες απο φυκη εχει την ικανοτητα να καθαριζει το νερο απο τα κυανοβακτηρια ... μερικα ειδη κυανοβακτηριων του γενους microcystis με την παρουσια ψαριου παραγουν περισσοτερη τοξινη συνεπως το σωμα του ασημοκυπρινου μπορει να περιεχει μεγαλη ποσοτητα τοξινης και να ειναι δηλητιριωδες ... στις σποραδικες συλληψεις του εγινε ενημερωση να αποφευχθει η καταναλωση του εξαιτιας πιθανης υψηλης συγκεντρωσης μικροκυστων στην σαρκα του ! 

Τον ιουλιο του 2015 στην λιμνη βολβη πιαστηκε σε 80 αρι διχτυ ασημοκυπρινος βαρους 64 κιλα ,μηκος 1,44 ,ενω το προηγουμενο ρεκορ στην λιμνη ηταν 50 κιλα!

 

Ενω υπαρχουν και αλλα ειδη ψαριων οπως χελι ,ποταμοσαλιαρα ,ηλιοψαρο,θρακοβελονιτσα,σιρκο ,γελατζα ,βιργιανα,πεταλουδα, ,μαυροτσιρωνι,τσαιλακι,ψευτορασμπορα,μουρμουριτσα,τσιρωνι,κοκκινοφτερι,θρακοτυλιναρι,γλινι,
μαλαμιδα,ποντογωβιος,κουνουποψαρο ( γκαζγκανι) ,γλανιδι!

Ειναι δεδομενο οτι οι παλιοι ψαραδες της βολβης γνωριζουν την αξια αυτου του πλουτου ,που τους εδωσε την δυνατοτητα ,με κοπο ειναι η αληθεια να ζησουν με αξιοπρεπεια τις οικογενειες τους στο τοπο καταγωγης τους ! Η καταγραφη και η διαδοση αυτης της αληθειας μπορει ως γνωση να εδραιωσει ακομα πιο βαθια την πεποιθηση των κατοικων των οικισμων που επηρεαζουν την λιμνη , των ψαραδων και τον επισκεπτων του οικοσυστηματος ,για την αναγκη διατηρησης αυτου τοιυ ιχθυολογικου πλουτου ,μεσω ενος αναλογου τροπου καθημερινμης πρακτικης!

 Κλεινοντας θελω να ευχαριστησω θερμα τον φορεα διαχειρισης λιμνων κορωνειας βολβης και πρωσωπικα την κυρια ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ ΨΑΛΤΟΠΟΥΛΟΥ ( ΤΜΗΜΑ ΑΛΙΕΙΑΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ) και την κυρια ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΠΟΜΠΟΡΗ ( ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΦΟΡΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΛΙΜΝΩΝ ΚΟΡΩΝΕΙΑΣ -ΒΟΛΒΗΣ ) για την εξαιρετικη δουλεια που εχουν κανει συντονιζοντας την ερευνα και την αναπτυξη του βιβλιου που εχουν εκδοση για την λιμνη βολβη και  μεσα απο αυτο αντλησα πληροφοριες για την ιχθυοπανιδα της λιμνης βολβης, σε συνδυασμο με τις ψαρευτικες μου εμπειριες απο την λιμνη βολβη!